Historia fortu

   Pierwsze prace w miejscu obecnej lokalizacji fortu VIII „Łętownia” armia austriacka rozpoczęła w 1854 r. W ciągu roku powstał siedmioboczny szaniec numer 4. Wał z pozycjami dla artylerii i piechoty poprzedzała fosa, dodatkowo przegrodzona drewnianą palisadą. W części szyjowej szaniec pozbawiony był wału, w zamian zamknięto go podwojoną palisadą. Centrum dzieła zajmował założony na planie krzyża blokhaus, zbudowany z drewnianych bali pokrytych nasypem ziemnym. Pełnił on rolę koszar dla około 100 osób. Ponadto w ścianach wykonano strzelnice pozwalające bronić się z wnętrza budynku.
   W roku 1855, tuż po zakończeniu budowy, szaniec wraz z pozostałymi ukończonymi dziełami skasowano ze stanu twierdzy. Spowodowane to było poprawą stosunków z Rosją.

Rzut fortu w/g projektu z 1854 r.

   W wiedeńskim Kriegsarchive zachował się projekt modernizacji starego szańca, najprawdopodobniej nigdy nie zrealizowany. Całą serię takich projektów sporządzono w Dyrekcji Inżynierii Fortecznej w Przemyślu, kierowanej w tym czasie przez generała majora Daniela Salis-Soglio. Jednym z jego pracowników był Anton Werner.
   Projekt zakładał dobudowanie poprzecznic do istniejących wałów, budowę koszar i magazynów żywności i amunicji. Wszystkie planowane budynki miały mieć konstrukcję ziemno-drewnianą. Korekcie miał też zostać poddany profil wału otaczającego dzieło.

Rzut fortu w/g projektu z 1876-1877 r.

   W 1881 roku przystąpiono do budowy nowego fortu w miejscu przestarzałego już szańca. Nowy fort zbudowano jako fort artyleryjski (fort, którego głównym uzbrojeniem miała być artyleria w otwartych stanowiskach na wałach), założony na narysie pięcioboku. Najprawdopodobniej projektantem fortu był wspomniany Anton Werner, który przeforsował budowędzieła z wykorzystaniem betonu. Opór przed zastosowaniem tego materiału spowodowany był niewielkim doświadczeniem w jego użyciu oraz brakiem wyszkolonego personelu. Niewiedza spowodowała wylanie budynków fortu z betonu i pokrycie ich ziemią bez izolacji przeciwwilgociowej. Po pierwszych opadach okazało się, że stropy przeciekają. Konieczne było odkopanie wszystkich budynków i położenie izolacji, co znacznie podniosło koszty budowy fortu.

Rzut fortu - stan na 1903 r.

   Dzieło otaczono głęboką, suchą fosą, wypłycającą się w części szyjowej. Dodatkowymi przeszkodami przy przekraczaniu fosy była sieć z drutu kolczastego oraz osłaniający drogę straży mur Carnota, ciągnący się wzdłuż stoku . W centrum części szyjowej fosa otaczała dodatkowo mur tworzący tzw. jaskółczy ogon z bramą wjazdową do fortu. Również w szyi na zewnątrz fosy usypano wał, tworzący nieregularną basteję na zapolu. Na odcinkach barkowych i czołowych fosa broniona była z trzech kaponier: podwójnej na osi fortu i pojedynczych na barkach. Uzbrojenie kaponier stanowiły karabiny w strzelnicach. Kaponiery wykonano jako monolityczny odlew betonowy. Strzelnice ozdobiono boniowaniem. Szyjową część fosy broniono ze strzelnic karabinowych w murze oraz umieszczonych bliżej koszar strzelnic artyleryjskich. Jako uzbrojenia użyto dwóch przestarzałych dział 15 cm M. 59.

Szyjowy kompleks kazamatowy:
2 i 3. Hala wejściowa z pomieszczeniem studni
4. Korytarz
5. Wartownia
6. Areszt
7 i 8. Kazamata komendanta fortu
9. Prowizoryczny lokal opatrunkowy
10-13. Kazamaty załogi
14. Korytarz będący jednocześnie umywalnią
15. Ubikacja
16. Korytarz
17. Kazamata oficerska
18. Kuchnia
19. Magazyn prowiantu
20-23. Kazamaty załogi
24. Korytarz będący jednocześnie umywalnią
25. Ubikacja

Budynek magazynu amunicji:
1. Ubikacja
2. Schron pogotowia
3. Przedsionek do magazynu amunicji
4. Wydawczy magazyn amunicji artyleryjskiej
5. Schron pogotowia
6. Ubikacja

Mapa przedstawiająca okolice fortu VIII "Łętownia" z ok. 1900 r.